علائم بیماری از مهمترین ابزارهای تشخیص در تعیین نوع بیماری فرد می باشد وپزشک با تکیه به شرح حال دقیق از روش های تشخیصی مکمل استفاده می کند. مهمترین علائمی که در ارتباط با بیماریهای قلب وعروق می باشند شامل موارد زیر است که به صورت خلاصه مورد بحث قرار می گیرند.
با علائم و نشانه های بیماریهای قلبی آشنا شویم
علائم بیماری از مهمترین ابزارهای تشخیص در تعیین نوع بیماری فرد میباشد وپزشک با تکیه به شرح حال دقیق از روش های تشخیصی مکمل استفاده می کند. مهمترین علائمی که در ارتباط با بیماریهای قلب وعروق می باشند شامل موارد زیر استکه به صورت خلاصه مورد بحث قرار می گیرند.
۱) احساس ناراحتی در قفسهسینه:
اگرچه یکی از مهمترین علائم تنگی سرخرگی عروق قلب احساس ناراحتی در قفسهسینه می باشد اما هرگونه ناراحتی در قفسه سینه الزاماً ناشی از مسائل قلبی نیست. ناراحتی قفسه سینه در صورتی که ناشی از تنگی سرخرگهای قلب باشد اصطلاحاً آنژینقفسه صدری نام داشته و با این مشخصات می باشد:
ـ در اغلب موارد به صورت فشارندهو در ناحیه پشت جناغ می باشد.
ـ با فعالیت افزایش و با استراحت تخفیف مییابد
ـ ممکن است به بازو دست چپ و گاهاً به گردن و فک انتشار یابد
ـ با مصرفقرصهای زیر زبانی نیتروگلیسیرین در طی ۵-۳ دقیقه قطع می شود
ـ معمولاً ارتباطیبا وضعیت بدن (خوابیدن یا نشستن) ندارد. در صورتی که درد شدید قفسه سینه همراه باعلائمی نظیر تعریق سرد، تهوع و استفراغ باشد و یا به مدت طولانی (بیشتر از ۳۰دقیقه) طول بکشد با توجه به احتمال حمله قلبی مراجعه سریع به اورژانس الزامی است. در صورتی که درد آنژینی به صورت متناوب و در حالت استراحت ایجاد می شود احتمالبروز حمله های قلبی زیاد بوده و مراجعه فوری به اورژانس توصیه می شود.
▪ دردهای غیر آنژینی قفسه سینه:
در صورتی که درد قفسه سینه ارتباطی با فعالیتنداشته باشد، با قرص زیر زبانی نیتروگلیسیرین تغییری نکند و با تنفس و سرفه و یاتغییر وضعیت تشدید شود در این صورت احتمال قلبی بودن درد بیمار کم می باشد و عاملغیر قلبی نظیر اسپاسم عضلانی و مسائل استخوانی مطرح می باشد. درد سوزشی پشت جناغکه بعد از مصرف غذا ایجاد شده و با خوابیدن و خم شدن تشدید شده و با تغییر مزهدهان به صورت ترش و با مصرف شربت های ضد اسیدی و یا قرصهایی نظیر رانیتیدین کاهشمی یابد مطرح کننده برگشت محتویات معده به مری( رفلاکس) می باشد. درد قفسه سینهکه با تنفس تشدید شده و همراه تنگی نفس سرگیجه و … می باشد مخصوصا در صورتی که باخوابیدن تشدید می یابد ممکن است ناشی از علل مهمی از قبیل آمبولی ریه و یا التهابپرده های قلب بوده و در این موارد مراجعه به پزشک متخصص حتماً توصیه می شود.
۲) ضعف و خستگی پذیری زودرس:
یکی از علائم شایع در بسیاری از بیماریهایقلبی و غیر قلبی نظیر بیماریهای غددی و متابولیسمی، ریوی ومسائل روانی می باشد. نارسایی قلب، برادیکاردی(ضربان پایین قلب) و مشکلات دریچه ای قلب با ضعف و خستگیپذیری زودرس همراه می باشند. وجود علائم همراه از قبیل تنگی نفس، سرفه، کندی نبض(ضربان کمتر از ۶۰ بار در دقیقه)، حملات غش(سنکوپ) تعریق سرد و سرگیجه در تشخیصمسائل قلبی کمک کننده است. معاینه دقیق توسط پزشک و در صورت لزوم الکتروگرام قلبی،اکوکاردیوگرافی، عکس قفسه سینه و آزمایش خون معمولاً منجر به تشخیص سریع مسائلقلبی می شود.
۳) تنگی نفس:
احساس دشواری در تنفس می تواند ناشی از علل قلبیویا غیر قلبی باشد. در صورتی که تنگی نفس با فعالیت تشدید شده در حالت خوابیدهنسبت به حالت نشسته افزایش یابد و مخصوصاً در صورتی که همراه تورم پاها و همراه باحملات تنگی نفس شبانه باشد، علل قلبی نظیر نارسایی قلب و مشکلات دریچه ای مطرحبوده و با اکوکاردیوگرافی به راحتی قابل تشخیص است.آسم و بیماریهای انسدادی ریویاز علل شایع تنگی نفس می باشند. در این موارد سرفه و خلط فراوان و احساس خس خسسینه به صورت شایع دیده می شود. شرح حال مصرف طولانی مدت دخانیات با احتمال آمفیزمو برونشیت مزمن همراه است. تنگی نفس ناگهانی ممکن است ناشی از علل خطرناک از قبیلآمبولی ریه باشد؛ در صورتی که فرد به مدت طولانی بی حرکت بوده و یا در بیمارستانبستری بوده باشد آمبولی ریه مطرح بوده و باید مورد بررسی قرار گیرند. آریتمی هایقلبی به صورت برادیکاردی و یا تاکی کاردی های حمله ای نیز منجر به تنگی نفس میشود. که با گرفتن نبض توسط همراهان بیمار قابل تشخیص می باشد. نارسایی کلیویمسائل روانی و بیماریهای متابولیک نیز می توانند با تنگی نفس شدید همراه باشند. گاهاً در سالمندان و افراد دیابتی حمله قلبی با درد خفیف یا بدون درد بوده و تنگینفس ناگهانی تنها علامت می باشد. بنابراین ارجاع فوری این بیماران به اورژانسالزامی است.
۴) سرگیجه:
سرگیجه یکی از علائم شایع در افراد جامعه است کهمی تواند ناشی از علل قلبی ،عصبی، متابولیک و یا مسائل روانی باشد. احساس سبکی سر،تاری دید و عدم تعادل مخصوصاً اگر همراه با تعریق سرد باشد می تواند ناشی ازآریتمی قلبی، ضربان پایین قلب و یا افت فشار خون باشد. در صورتی که فرد هنگامتغییر وضعیت از حالت نشسته به ایستاده دچار سرگیجه شود افت فشار خون اتواستاتیکناشی از داروهای فشارخون، کم آبی و یا اختلال اتونوم در سالمندان مطرح بوده و بااندازه گیری فشارخون در حالت خوابیده و ایستاده بررسی می شود. حملات سرگیجه بهصورت کوتاه مدت مخصوصاً در صورت همراهی با تعریق ویا طپش قلب مطرح کننده آریتمیهای قلبی می باشد. در صورتی که سرگیجه به صورت احساس چرخش در محیط و یا حرکتاطراف می باشد مخصوصاً در صورت همراهی با علائمی نظیر تهوع و استفراغ و وزوز گوشمطرح کننده علل عصبی بوده و مراجعه به متخصص اعصاب توصیه می شود. در صورتی کهبیمار مبتلا به دیابت که تحت درمان با انسولین ویا قرصهای پایین آورنده قند خون میباشد، دچار سرگیجه ،کاهش سطح هوشیاری و یا تعریق شود احتمال کاهش قند خون مطرحبوده و مراجعه به اورژانس توصیه می شود. در این موارد توصیه می شود تا قبل ازرسیدن به اورژانس مواد قندی از قبیل عسل و یا قند مصرف شود.
۵) طپشقلب:
احساس طپش قلب ممکن است به علت آریتمی قلبی باشد و یا ناشی از اضطراب وفعالیت باشد. در صورتی که فرد با فعالیت کم دچار طپش قلب شود مراجعه به پزشک ومعاینه قلبی و در صورت لزوم بررسی های قلبی توصیه می شود. در صورتی که فرد درحالت استراحت به صورت ناگهانی دچار طپش قلب شده و پس از چند دقیقه طپش قلب بهصورت خود به خود و دفعتاً قطع شود احتمالاً آریتمی قلبی وجود داشته است. در اینموارد گرفتن نبض و شمارش ضربان قلب در تشخیص علت طپش قلب بسیار کمک کننده است. درصورتی که امکان مراجعه فوری به مرکز پزشکی و ثبت الکتروگرام قلب در هنگام طپش وجودداشته باشد تشخیص آریتمی قلبی بسیار آسان می شود. ممکن است فرد گاها دچار احساسریزی داخل قفسه سینه و یا احساس یک ضربان قوی نماید. در این موارد ممکن است یکضربان نابه جای قلبی (PVC,PAC) وجود داشته باشد.این ضربانهای نابجا به راحتیتوسط الکتروگرام قلبی(در صورت وجود در هنگام ثبت نوار) قابل تشخیص می باشند. حملاتطپش قلب در مبتلایان به اختلالات قلبی نظیر نارسایی قلب و یا مشکلات دریچه ای مطرحکننده آریتمی هایی از قبیل AF ،فلوتر دهلیزی و یا تاکی کاردی بطنی بوده و باتوجه به عوارض مهم این آریتمی ها بررسی دقیق و درمان مناسب الزامی است. گاهاً فرددر هنگام احساس طپش قلب هیچگونه آریتمی ندارد( تایید شده توسط معاینه و یاالکتروگرام) در این موارد اطمینان بخشی به بیمار کافی است. در صورتی که در هنگامحملات طپش قلب امکان معاینه و یا ثبت الکتروگرام قلبی نباشد یکی از روشهای تشخیصهولتر مونیتورینگ قلب می باشد؛ توسط این روش امکان ثبت نوار قلب برای ۴۸-۲۴ ساعتوجود داشته و در صورتی که حملات طپش قلب فراوان باشد(مثلا روزی ۱ بار) امکان ثبتالکتروگرام در هنگام طپش قلب وجود دارد. گاهاً شک بالینی پزشک به آریتمی زیادبوده و در صورت تمایل بیمار به برطرف شدن آریتمی مطالعه الکتروفیزیولوژی و در صورتالقاء آریتمی ablation توصیه می شود.
۶) تعریق:
تعریق سرد یکی ازعلائم شایع حملات قلبی، آریتمی ها، برادیکاردی و نارسایی قلب می باشد که البته دراغلب موارد همراه سایر علائم دیده می شود. در صورتی که تعریق سرد همراه درد آنژینیقفسه سینه باشد احتمال حمله های قلبی مطرح است. در صورتی که تعریق سرد همراه طپشقلب سرگیجه ضعف و بیحالی باشد، احتمال آریتمی های قلبی مطرح است. در نارسایی شدیدقلبی تعریق سرد همراه تنگی نفس و احساس خستگی ایجاد می شود. ممکن است تعریق سردناشی از کاهش قند خون در افراد دیابتی تحت درمان باشد که در این موارد معمولاًکاهش سطح هوشیاری و گیجی از علائم همراه باشد. در موارد نادر ممکن است حملات تعریقسرد به تنهایی ناشی از حمله قلبی باشد که این مسئله مخصوصا در سالمندان و مبتلایانبه دیابت دیده می شود و لزوم توجه ویژه به این نشانه در این افراد را خاطر نشان میسازد.